 |
| Fotoğraf : Apollon Smintheus Tapınağı (Yazarın 2003 Yılı Gezisi) |
Apollon Smintheus Tapınağı, antik dönemde Külahlı, günümüzde ise Gülpınar Köyü (Çanakkale İli Ayvacık İlçesi Gülpınar Köyü)olarak bilinen yerleşimin kuzeybatısı ile kuzeydoğusu arasında kalan vadinin başlangıç eteklerinde, halk arasında Bahçeler İçi adıyla anılan mevkide yer almaktadır. Tapınak ve çevresi, günümüzde Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı arkeolojik ören yeri statüsünde olup ziyarete açıktır.
Bölge, doğal yapısı gereği su kaynakları açısından oldukça zengindir. Yeraltı kaynak suları ile beslenen alanın, büyük olasılıkla antik çağlarda oluşturulan yeraltı su kanalları sayesinde kutsal alanın merkezine su aktardığı düşünülmektedir. Tapınağın inşa edildiği Hellenistik Çağ’da da suyun bolluğu, Apollon kültü ile doğrudan ilişkilidir. Çünkü tanrı Apollon’un kehanette bulunabilmesi için suya ihtiyaç duyduğuna inanılmaktaydı. Bu nedenle tapınağın bu alanda konumlandırılması, bilinçli ve sembolik bir tercih olarak değerlendirilmektedir.
Hellenistik Çağ (M.Ö. 330–30) mimarisi, arkeologlar, mimarlar ve sanat tarihçileri için her dönem büyük ilgi uyandırmıştır. Gülpınar Apollon Smintheus Tapınağı, Homeros’un İlyada Destanı’ndan sahneleri betimleyen kabartmaları, mimari planı ve anıtsal görünümü ile bu dönemin en seçkin yapılarından biridir. Tapınak, M.Ö. 150 yıllarında, İon düzeninde inşa edilmiş olup, Troas Bölgesi ve kuzeybatı Anadolu’da günümüze ulaşan tek örnek olma özelliğini taşımaktadır
Yapının planında, Hellenistik Çağ Anadolu mimarisine damga vuran mimar Hermogenes tarafından geliştirilen pseudodipteros (yalancı çift sütunlu) plan anlayışı uygulanmıştır. Tapınağın ön ve arka cephelerinde 8’er, uzun kenarlarında ise 14’er sütun bulunmaktadır. Kısa kenarları 23,20 metre, uzun kenarları ise 41,65 metre ölçülerindedir.
Tapınağın alt yapısında üç farklı taş türü kullanılmıştır. Temel kısmı yöreye özgü volkanik tüf taşından, üzeri ise çevrede yaygın olarak bulunan andezit–bazalt taşı ile kaplanmıştır. Temel ve 11 basamağın en üst kaplaması mermerdir. Mermer bloklarla döşeli kutsal alan, pronaos (kutsal ön oda), naos (kutsal ana oda) ve opisthodomos (arka oda) olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.
Naos bölümünde, Paroslu heykeltıraş Skopas tarafından yapıldığı bilinen tanrı Apollon heykelinin yer aldığı kabul edilmektedir. Bu heykele ait olduğu düşünülen 110 cm uzunluğunda bir bacak parçası günümüze ulaşmıştır. Antik kaynaklarda ve Alexandria Troas Hellenistik Çağ sikkelerinde tasvir edilen kutsal heykelin, adını aldığı fare (Smintheus) üzerine basar vaziyette betimlendiği ve yaklaşık 5 metre boyunda olduğu tahmin edilmektedir.
Stylobat adı verilen platform üzerinde yükselen ve Anadolu Attik tipi kaide üzerine oturan 44 sütunun her biri, üst üste yerleştirilmiş 7 tamburdan oluşmaktadır. Son tamburda boğa başı–çelenk motifleri ile mitolojik insan figürleri yer alır. Sütun başlıkları İon düzeninde işlenmiştir. Üst yapı elemanları arasında inci dizisiyle süslü arşitrav ve üzerinde Yunanlılar ile Troialılar arasındaki Troia Savaşları’nı konu alan kabartmaların bulunduğu friz dikkat çeker.
Yapı, diş sırası (dentil), saçak (geison), üçgen alınlık (pediment) ve kırma çatı ile tamamlanmıştır. Tapınağın yüksekliği yaklaşık 15 metre olup, günümüz ölçütleriyle beş katlı bir yapı yüksekliğine ulaşmaktadır. Marmara Adası mermeri kullanılarak inşa edilen tapınağın mimarı ve yaptırıcısı kesin olarak bilinmemektedir.
İlyada Destanı’na ait sahneler; antik çağ boyunca vazolar, duvar resimleri ve mermer lahitler üzerinde sıkça betimlenmiştir. Ancak bu anlatımların bir tapınak yapısı üzerinde ilk kez ve kapsamlı biçimde kullanıldığı yer, Gülpınar Apollon Smintheus Kutsal Alanıdır. Günümüzde bu kutsal alan, tarihî ve kültürel değeriyle önemli bir arkeolojik ören yeri olarak korunmakta ve ziyaretçilerini ağırlamaktadır.
Apollon Smintheus Sanal Gezi
Kaynaklar: (Kaynaklara Erişim Tarihi 31.12.2025)
https://www.canakkaleayvacik.bel.tr/Turizm/TurizmDetay/7
https://canakkale.ktb.gov.tr/TR-70514/apollon-smintheus-oren-yeri.html
https://canakkale.ktb.gov.tr/Eklenti/56256,canakkale-kultur-envanteripdf.pdf?0
📷 Fotoğraf Galerisi – Yazar Arşivi
Yorum Gönder