Çanakkale İlinde Hayvancılık (2024 Raporu)

Çanakkale, Türkiye’nin kuzeybatısında, verimli tarım arazileri, uygun iklim koşulları ve 671 km’lik kıyı şeridiyle hayvancılık ve su ürünleri üretiminde önemli bir merkezdir. İlin tarım nüfusunun %31’i tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlamakta olup, hayvancılık sektörü il ekonomisinin temel taşlarından biridir. 2024 yılı verilerine göre, Çanakkale’nin hayvancılık faaliyetleri, süt üretimi, damızlık hayvan yetiştiriciliği ve su ürünleri potansiyeliyle öne çıkmaktadır. Bu makale, Çanakkale’nin 2024 yılı hayvancılık sektörüne dair kapsamlı bir değerlendirme sunmaktadır.

1. Hayvan Varlığı ve Üretim

Çanakkale, 2024 yılı sonunda zengin bir hayvan varlığına sahiptir. İlde toplam 762.701 küçükbaş, 211.369 büyükbaş, 1.216 tek tırnaklı, 7.266.656 kanatlı hayvan ve 96.647 arılı kovan bulunmaktadır. Bu çeşitlilik, ilin polikültür tarım yapısına uygun olarak hayvancılıkta geniş bir üretim yelpazesi sunar.

• Süt Üretimi: İlde günlük ortalama 1.607 ton süt üretilmektedir. Süt, 693 adet soğutma tankında toplanarak kooperatifler, birlikler ve özel kuruluşlar aracılığıyla süt fabrikalarına ulaştırılır. Kaliteli süt üretimi, özellikle Ezine Peyniri gibi coğrafi işaret tescilli ürünlerin temelini oluşturur.

• Et Üretimi: Yıl içinde toplam 5.650 ton et üretimi gerçekleştirilmiştir.

• Bal Üretimi: 96.647 arılı kovandan 2.298 ton bal elde edilmiştir, bu da ilin arıcılık potansiyelini göstermektedir.

2. Süt Sığırcılığı ve Küçükbaş Hayvancılık

Çanakkale, süt sığırcılığı ve koyun-keçi yetiştiriciliğinde Türkiye’nin önde gelen illerinden biridir. Üretilen sütün kalitesi, ilin hayvancılık sektöründeki güçlü yönlerinden biridir.

• Süt Sığırcılığı: İldeki süt sığırlarının %77’si saf kültür ırkından oluşur, bu da yüksek verim sağlar. Süt sığırcılığı, özellikle Biga, Bayramiç ve Merkez ilçelerinde yoğunlaşmıştır.

• Küçükbaş Hayvancılık: Keçi varlığının %65’i, süt verimi yüksek Türk Saaneni (Saanen + Kıl Keçisi melezi) keçilerinden oluşur. Çanakkale, Türk Saaneni keçi varlığıyla Türkiye’nin önemli damızlık merkezlerinden biridir. Ezine, Ayvacık ve Bayramiç ilçelerinde üretilen koyun, keçi ve inek sütlerinin karışımından yapılan Ezine Peyniri, 2023’te Avrupa Birliği coğrafi işaret tescili alarak uluslararası tanınırlık kazanmıştır.

• Üretim Özellikleri: Süt, içme sütü ve peynir üretiminde değerlendirilir. Ezine Peyniri, %35-45 koyun sütü, en az %40 keçi sütü ve en fazla %25 inek sütü karışımıyla üretilir.

3. Su Ürünleri Üretimi

Çanakkale, 671 km’lik kıyı şeridi ve Çanakkale Boğazı’nın sunduğu eşsiz hidrografik yapıyla su ürünleri üretiminde Türkiye’nin önde gelen illerinden biridir. Marmara Denizi’ni Ege Denizi’ne bağlayan boğaz, farklı tuzluluk oranları ve tür çeşitliliğiyle balıkçılık için ideal bir ortam sunar.

• Balıkçılık: İlde 6.963 gerçek kişi su ürünleri ruhsatına sahip balıkçı ve 841 ruhsatlı tekne bulunmaktadır. Ayrıca, diğer illerden gelen balıkçılarla birlikte ilin birim av gücü, Türkiye balıkçılık filosunda önemli bir yer tutar.

• Üretim Tesisleri: 11 adet Avrupa Birliği onay numaralı su ürünleri işleme ve değerlendirme tesisi, AB ülkelerine ihracat yapmaktadır. Türkiye genelinde bu tesislerin sayısı 147’dir.

• Potansiyel: Çanakkale Boğazı, birçok balık türünün göç yolu üzerinde yer alır, bu da ilin su ürünleri potansiyelini artırır.

4. Tarımsal Desteklemeler ve Ekonomik Katkı

Hayvancılık sektörü, 2024 yılında devlet destekleriyle güçlendirilmiştir:

• Destekleme Ödemeleri: Hayvancılık için 347.322.314 ₺, su ürünleri için 3.510.313 ₺ destekleme ödemesi yapılmıştır. Toplam tarımsal destekleme miktarı 1.040.507.788 ₺’dir, bunun %33,4’ü hayvancılık sektörüne yöneliktir.

• TARSİM Sigortası: 62.505 poliçeyle canlı hayvanlar sigortalanmış, toplam 461.816.094 ₺ primin %52,5’i devlet tarafından karşılanmıştır.

• Ekonomik Katkı: Hayvancılık, ilin tarım ekonomisinin yaklaşık %31’ini oluşturur. Biga, Gelibolu ve Merkez ilçeleri, hayvancılık desteklemelerinde lider konumdadır.

5. Güçlü ve Zayıf Yönler

5.1. Güçlü Yönler

• Yüksek Verimli Damızlık Hayvanlar: Süt sığırcılığı ve keçi yetiştiriciliğinde saf kültür ırkları ve Türk Saaneni keçileri, yüksek verim sağlar.

• Süt Soğutma Altyapısı: 693 adet süt soğutma tankı, sütün kalitesini koruyarak pazarlamasını kolaylaştırır.

• Su Ürünleri Potansiyeli: Uzun kıyı şeridi ve boğazın biyolojik çeşitliliği, balıkçılık ve su ürünleri üretiminde rekabet avantajı sunar.

• Üretici Örgütleri: 369 tarımsal kooperatif, süt pazarlamasında etkili olup, soğuk hava depolarıyla meyve-sebze muhafazasında önemli bir rol oynar.

• Büyük Pazarlara Yakınlık: İstanbul, İzmir ve Bursa gibi tüketim merkezlerine yakınlık, ürün pazarlamasını kolaylaştırır.

5.2. Zayıf Yönler

• Küçük Ölçekli İşletmeler: Hayvancılık işletmelerinin %80’i 5-20 büyükbaş hayvan kapasitelidir, bu da süt sağım üniteleri ve mekanizasyon kullanımını zorlaştırır ve üretim maliyetlerini artırır.

• Süt Kalite Standartları: Mikroorganizma yükü ve somatik hücre sayısı gibi kalite standartlarına tam uyum sağlanamaması, süt üretiminde verimliliği kısıtlar.

• Kooperatiflerin Yatırım Kapasitesi: Tarımsal kalkınma kooperatiflerinin öz kaynak yetersizliği, yeni yatırımları engeller.

• Pazarlama Sorunları: Su ürünleri ve hayvansal ürünlerin pazarlamasında standart eksikliği ve kooperatiflerin sınırlı etkinliği.

6. Sorunlar ve Çözüm Önerileri

6.1. Sorunlar

• Küçük işletme yapısı, modern teknolojilerin uygulanmasını zorlaştırır.

• Süt üretiminde maliyetlerin yüksek olması, üretici gelirini düşürür.

• Kooperatiflerin profesyonel yönetim ve pazarlama eksikliği.

• Hayvan hastalıklarının kontrolü ve kayıt altına alınmasında eksiklikler.

6.2. Çözüm Önerileri

• Küçük işletmelerin kapasitesini artırmak için Bakanlık projeleriyle destek sağlamak.

• Toplu merkezi süt sağım sistemleri kurarak maliyetleri düşürmek.

• Güneş panelli mobil sağım sistemleriyle küçükbaş hayvancılıkta verimliliği artırmak.

• Hayvan kayıt sistemlerini yaygınlaştırarak hastalıktan ari işletme sayısını artırmak.

• Kooperatiflerin profesyonel yönetim ve pazarlama kapasitesini güçlendirmek.

7. Hedefler ve Gelecek Vizyonu

Çanakkale, hayvancılık sektöründe sürdürülebilirlik, kalite ve rekabet gücünü artırmayı hedeflemektedir:

• Hastalıktan Ari İşletmeler: Büyük ve küçükbaş hayvanların tamamını kayıt altına alarak hastalıktan ari işletmeleri yaygınlaştırmak.

• Süt Kalitesini Artırmak: Sütteki mikroorganizma yükünü ve somatik hücre sayısını azaltarak standartlara uygun üretim yapmak.

• Su Ürünleri İhracatını Geliştirmek: AB onaylı tesislerin sayısını artırarak su ürünleri ihracatını büyütmek.

• Mobil Sağım Sistemleri: Küçükbaş işletmelerde güneş enerjili mobil sağım sistemlerini yaygınlaştırarak kaliteli süt üretimini artırmak.

• Üretici Örgütlerinin Güçlendirilmesi: Kooperatiflerin süt ve su ürünleri pazarlamasında daha etkin rol oynamasını sağlamak.

8. Sonuç

Çanakkale, 2024 yılında hayvancılık ve su ürünleri üretiminde güçlü altyapısı, kaliteli süt üretimi ve coğrafi işaret tescilli ürünleri (Ezine Peyniri gibi) ile Türkiye’nin önde gelen illerinden biri olmuştur. Süt sığırcılığı, küçükbaş hayvancılık ve su ürünleri üretimindeki potansiyeli, ilin tarımsal ekonomisine büyük katkı sağlar. Küçük işletme yapısı ve pazarlama sorunlarına yönelik çözümlerle, Çanakkale’nin hayvancılık sektörü, hem ulusal hem de uluslararası pazarlarda daha rekabetçi bir konuma ulaşmayı hedeflemektedir. Devlet destekleri, modern teknolojilerin kullanımı ve üretici örgütlerinin güçlendirilmesi, bu hedeflere ulaşmada kritik rol oynayacaktır.

Bu makale, Hüseyin Aşkı, (Tarım Teknikeri ) tarafından Çanakkale İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün 2024 yılı Brifing Raporu verileri kullanılarak hazırlanmıştır.