Çanakkale 1915-1916: Kronolojik Savaş Tarihi, Dönüm Noktaları ve Tarihin Akışını Değiştiren Stratejiler

---

1914
Haziran-Aralık

28 Haziran 1914: Avusturya-Macaristan Veliahtı Franz Ferdinand’ın Saraybosna’da suikastı (I. Dünya Savaşı'nın başlangıcı).

1 Ağustos 1914: Almanya’nın Rusya’ya savaş ilanı; Osmanlı Devleti’nin genel seferberlik ilanı.

2 Ağustos 1914: Türk-Alman gizli ittifak anlaşması imzalandı. Goeben (Yavuz) ve Breslau (Midilli) gemileri Çanakkale’ye sığındı.

3 Ağustos 1914: İngiltere’nin Osmanlı’ya sipariş edilen Sultan Osman I ve Reşadiye gemilerine el koyması; Çanakkale Boğazı mayınlanmaya başlandı.

10 Ağustos 1914: Goeben ve Breslau gemileri resmen Osmanlı Donanması’na katıldı.

29 Ekim 1914: Osmanlı Donanması’nın Karadeniz’de Rus limanlarını bombalaması; Osmanlı, resmen I. Dünya Savaşı’na girdi.

3 Kasım 1914: İtilaf Devletleri’nin Çanakkale Boğazı’nı ilk bombardımanı (Seddülbahir ve Kumkale tabyalarına saldırı).

---

OCAK 1915

15 Ocak 1915: İngiliz Amiral Carden’ın "Boğaz’ı sadece donanmayla geçme" planı Londra’da onaylandı.

20 Ocak 1915: Mustafa Kemal’in 19. Tümen Komutanlığı’na atanması (sonradan Arıburnu ve Anafartalar’da kritik rol oynayacak).

---

ŞUBAT 1915

19 Şubat 1915: İtilaf donanmasının Çanakkale Boğazı’na ilk büyük saldırısı. Seddülbahir ve Kumkale bombardıman edildi.

25 Şubat 1915: İkinci deniz taarruzu; dış tabyalar ağır hasar aldı, ancak Türk direnişi kırılamadı.

---

MART 1915

7-8 Mart 1915: Nusrat Mayın Gemisi, Erenköy Koyu’na gece gizlice 26 mayın döşedi (18 Mart zaferinin temeli).

18 Mart 1915: Büyük Deniz Taarruzu:

• İtilaf donanması (18 zırhlı) Boğaz’a girdi.
• Bouvet, Irresistible, Ocean zırhlıları mayın ve topçu ateşiyle batırıldı.
• Türk zaferi, İtilaf’ın "denizden geçme" planını çökertti.

---

NİSAN 1915

25 Nisan 1915: Kara Çıkarmaları:

• Seddülbahir, Arıburnu ve Kumkale’ye İngiliz-Fransız-Anzak birlikleri çıktı.
• Mustafa Kemal, 57. Alay’a tarihî emri verdi: "Size taarruz değil, ölüm emrediyorum!"
• Anzaklar, Conkbayırı’nda durduruldu.

---

MAYIS 1915

19 Mayıs 1915: Türk birliklerinin Anzak siperlerine genel taarruzu. 10.000’e yakın şehit verildi (savaşın en kanlı günü).

27 Mayıs 1915: Alman U-21 denizaltısı, İngiliz zırhlıları Triumph ve Majestic’i batırdı.

---

HAZİRAN-TEMMUZ 1915

4 Haziran 1915: Üçüncü Kirte Muharebesi; İtilaf kuvvetleri Türk siperlerine saldırdı, ancak püskürtüldü.

12 Temmuz 1915: Kerevizdere Muharebesi; Fransızlar ağır kayıplarla geri çekildi.

---

AĞUSTOS 1915

6-7 Ağustos 1915: İngilizlerin Suvla Koyu’na çıkarması; Anafartalar cephesi kritikleşti.

8 Ağustos 1915: Mustafa Kemal, Anafartalar Grup Komutanlığı’na getirildi.

9-10 Ağustos 1915: Birinci Anafartalar Zaferi:

• Mustafa Kemal’in süngü hücumuyla İtilaf ilerleyişi durduruldu.
• Conkbayırı’nda şarapnel parçası göğsündeki saati parçaladı, hayatı kurtuldu.

21 Ağustos 1915: İkinci Anafartalar Zaferi; İngilizlerin son taarruzu da bozguna uğratıldı.

---

EYLÜL-EKİM 1915

Eylül 1915: Siper savaşları ve küçük çapta çatışmalar yoğunlaştı.

14 Ekim 1915: Bulgaristan’ın İttifak Devletleri’ne katılması; Almanya ile Osmanlı arasında kara bağlantısı sağlandı.

---

ARALIK 1915

19-20 Aralık 1915: İtilaf kuvvetleri, Arıburnu ve Anafartalar’ı gizlice tahliye etti.

• Tahliye, Türkler tarafından ancak sabah fark edildi.
• Geride 15 top, 1.500 araba ve 500 at bırakıldı.

27 Aralık 1915: İngilizler, Seddülbahir’den de çekilme kararı aldı (tam tahliye 9 Ocak 1916’da tamamlandı).

---

OCAK 1916

9 Ocak 1916:

• Seddülbahir’in Tahliyesi: İtilaf Devletleri, Gelibolu Yarımadası’nın son noktası olan Seddülbahir’i de boşalttı. Böylece Çanakkale Savaşları resmen sona erdi.
• Geride 15 top, 500 at, 1.500 araba ve çok sayıda mühimmat bırakıldı.
• Türk birlikleri, tüm Gelibolu Yarımadası’nı kontrol altına aldı.

10 Ocak 1916:

• V. Ordu’nun Yeniden Yapılandırılması: Mareşal Liman von Sanders, Çanakkale’deki savunma düzenini 6. ve 14. Kolordular üzerinden organize etti.
• Mustafa Kemal, 16. Kolordu Komutanlığı’na atandı ve Edirne’ye gönderildi.

---

ŞUBAT-MART 1916

Osmanlı Askerî Tedbirleri:

• Boğazın savunması güçlendirildi; mayın hatları yenilendi.
• Çanakkale’deki birliklerin bir kısmı Kafkas ve Irak cephelerine kaydırıldı.

---

NİSAN 1916

İngiliz Siyasi Tepkileri:

• İngiltere’de Çanakkale Komisyonu kuruldu. Savaşın başarısızlığının nedenleri araştırılmaya başlandı.
• Winston Churchill’in (eski Deniz Bakanı) politik kariyeri büyük darbe aldı.

---

MAYIS 1916

Osmanlı’da Madalya ve Terfiler:

• Mustafa Kemal’e, Anafartalar’daki başarıları nedeniyle “Muharebe Altın Liyakat Madalyası” verildi.
• Çanakkale gazileri için Harp Madalyası ihdas edildi.

---

TEMMUZ 1916

Alman-Osmanlı İttifakının Güçlenmesi:

• Çanakkale zaferi, Osmanlı’nın İttifak Devletleri içindeki prestijini artırdı.
• Alman askerî danışmanlar, diğer cephelerdeki Osmanlı ordularında daha etkin rol almaya başladı.

---

ARALIK 1916

İtilaf Devletleri’nin Yeni Stratejisi:

• Çanakkale’nin geçilemeyeceği anlaşılınca, İtilaf kuvvetleri Filistin ve Mezopotamya cephelerine ağırlık verdi.
• İngilizler, Arap İsyanı’nı destekleyerek Osmanlı’yı zayıflatma planını hızlandırdı.

---

1915’İN ASKERİ VE SİYASİ SONUÇLARI

Türk Zaferi:

• İtilaf’ın "İstanbul’u alma" planı suya düştü.
• Mustafa Kemal, Anafartalar Kahramanı olarak tarihe geçti.

İnsan Kaybı:

• Türkler: 101.279 şehit, toplam 213.882 zayiat.
• İtilaf: 252.000 ölü-yaralı (46.000 İngiliz, 10.000 Fransız, 28.000 Anzak).

Uluslararası Etki:

• Çanakkale yenilgisi, İngiltere’de Churchill’in istifasına yol açtı.
• Rusya’ya yardım ulaşamaması, Çarlık rejiminin çöküşünü hızlandırdı.

---

1916’NIN ASKERİ VE SİYASİ SONUÇLARI

Türk Tarafı:

• Moral Kazanımı: Çanakkale zaferi, Osmanlı’nın savaşa devam motivasyonunu artırdı.
• Mustafa Kemal’in Yükselişi: Anafartalar’daki başarı, Mustafa Kemal’i millî bir kahraman haline getirdi.

İtilaf Tarafı:

• Prestij Kaybı: Yenilgi, İngiltere ve Fransa’nın askerî itibarını sarstı.
• Rusya’nın Çöküşü: Boğazların açılamaması, Rusya’ya yardım ulaşmasını engelledi; bu durum 1917 Devrimi’ni tetikleyen faktörlerden biri oldu.

Uluslararası Dengeler:

• Çanakkale, I. Dünya Savaşı’nın uzamasına ve Osmanlı’nın 1918’e kadar direnmesine yol açtı.

---

Kaynaklar:
https://atamdergi.gov.tr/tam-metin/204/tur
http://www.canakkalerehberlikhizmeti.com
http://www.geltag.com/turkish/z_history/tr_krn_cs1.htm
http://www.ataturktoday.com/1915CanakkaleKronoloji.htm
http://www.canakkale.gen.tr/kronoloji/kronoloji.html
http://canakkalesavaslari.comu.edu.tr/data2/48.pdf
http://www.gallipolidigger.com/2004.site/002.gel.sav.kronoloji/gallipolidigger.kronoloji/gallipolidigger.kronoloji.htm

---